ادّعا و عمل در عشق به ایران

رویکرد غالب در فضای رسانه‌ای ایران، انتقاد از عملکرد مسئولانی است که به هر دلیلی، به حق یا ناحق، با حسن‌نیت یا سوء‌نیت، متهم به کم‌کاری، ناتوانی، بی‌لیاقتی، عدم شایستگی و … شده و یادداشت‌ها و مقالات متعددی در جراید در نقد عملکرد ایشان به رشته تحریر درمی‌آیند. شکی نیست که گسترش فضای نقادی و آزادی بیان در نقد عملکرد مسئولان، یکی از مهمترین ابزارهای نظارت بر آنان و نهادینه شدن شفّافیت در جامعه است. اما فرهنگ ما ایرانیان در قالب شعرِ «عیب می جمله چو گفتی هنرش نیز بگو» تلنگری زَنَدِمان که تشویق در کنار تنبیه اگر نه بیش، به همان میزان در نیل به اهداف عمومی جامعه تأثیری مثبت دارد. اگر یک مسئول با اتکاء به پشتکار و احساس مسئولیتی که در قبال مردم و وطنش دارد، موفق به کسب دستاوری کم‌نظیر شود، یادداشت و مقاله‌ای در جراید به تحسین موفقیت و ارج نهادن به تلاش او خواهد پرداخت؟ اگر به گواه آمار و قوانین آن، عدد انتشار چنین نوشته‌هایی را نسبت به عدد نوشته‌های انتقادی صفر نخوانیم، ناگزیر از بهره‌جویی از واژۀ «ناچیز» خواهیم بود. زین سبب، نگارنده، بر خود می‌داند که گامی هر چند کوچک در مسیر زدودن این فرهنگ نامهربان در عرصۀ جراید بردارد. و بکوشد با نشر این یادداشت، رسالتش را در بازگرداندن حق و «تشویق» مسئولی به‌جای آورد که دستاوردی به‌راستی کم‌نظیر را برای ایران به ارمغان آورده است. و اما کدام مسئول، کدام دستاوردی را به‌دست آورده است که ضرورت بازگفت عملکردش و تشویق‌اش، این چنین احساس می‌شود؟ در ادامه با اشاره به مقدمه‌ای کوتاه برای هر چه بیشتر روشن شدن اهمیت این دستاورد، بدان خواهیم پرداخت. باشد که الگو و انگیزۀ مناسبی را برای دیگر مدیران و مسئولان به یادگار گذاریم.

همواره یکی از دغدغه‌های بشر پس ورودش به عرصۀ تمدن و شکل‌گیری فرهنگ‌های مختلف بومی، علاقه به وطن و ملیت‌اش متناسب با جغرافیا و شرایط طبیعی بوده است. تا پیش از بوجود آمدن مفهوم کشور به معنای مدرن آن پس از پیمان وستفالی، اجتماعاتی در جهان وجود داشتند که فارغ از هویتی که امپراتوری مسلط بر آنان به ایشان اطلاق می‌کرد، خود مفهومی مشابه ملیت و هویتی منحصربفرد را برای اجتماع‌شان تعریف کرده بودند. سابقۀ تعریف و درک مفاهیمی چون ایران، هویت ایرانی، ملیت ایرانی و فرهنگ ایرانی؛ حداقل به دوران پیش از اسلام و دورۀ حکومت سلسلۀ ساسانیان باز می‌گردد. در مکتوبات به جا مانده از دورۀ ساسانی، شاهان رسما خود را پادشاه مملکت ایران می‌خواندند. افزون بر آن در متون پهلوی بازمانده از آن دوران نیز به مفهوم ایرانی و انیرانی (به معنی غیرایرانی) به کرّات اشاره شده که معنایی کاملا مشابه با معنای «ایرانی» در مفهوم مدرن دارد. بنابراین افتخار و بالیدن به هویت ایرانی و حساسیت به موقعیت و جایگاه ایران در جهان و در قیاس با سایر کشورها، از اهمیت ویژه‌ای نزد ایرانیان برخوردار است. و مسئولی که به این دغدغۀ مهم ملی توجه کرده و در اتقاء موقعیت ایران در رتبه‌بندی‌های متنوع جهانی در حوزه‌های مختلف کوشا باشد، افزون بر ایجاد حس رضایت در میان مردم، از عهدۀ ایفای وظایفش نسبت به مام میهن به خوبی برآمده است. از آنجایی که خدمت به مردم و برآورده ساختن خواست ایشان، مهمترین وظیفۀ مسئولان و مدیران است و نیز پیرو آنچه در ابتدای این یادداشت بدان اشاره شد، چنین مسئولی لایق تشویق و تشکر از سوی جامعه است.

هر آنچه تا بدینجا گفته آمد، پیش‌درآمدی بود بر اطلاع‌رسانی به مردم درخصوص عملکرد موفق و کم‌نظیر یکی از مدیران سابق شهری در تحقق افتخارآفرینی برای ایران و صعود شگفت‌انگیز میهن‌مان در یکی از رتبه‌بندی‌های جهانی.

«مؤسسه مالی بین‌المللی بانک جهانی» پروژۀ بررسی فضای کسب وکار را از سال ۲۰۰۴در دستور کار قرار داده است. این مؤسسه معتبرترین مرکز اطلاعات برای ارزیابی وضعیت کسب‌و‌کار کشورها در سطح بین‌المللی است. مؤسسۀ مذکور، قوانین و مقررات کشورها را با هدف یافتن گلوگاه‌ها، محدودیت‌ها و موانع فعالیت بهینۀ بخش خصوصی به ویژه در سطح بنگاه‌های کوچک و متوسط را احصا کرده و بر اساس شاخص‌هایی مشخص، فضای کسب‌و‌کار کشورها را رتبه‌بندی می‌کند. هدف اصلی و اولیه بررسی مذکور تعیین میزان سادگی کسب‌وکار، بدون توجه به عوامل تأثیرگذار خارجی است. از سال ۲۰۰۷ شاخص «اخذ مجوزهای ساخت‌و‌ساز» به شاخص‌های ارزیابی پروژه افزوده شده است. این شاخص با بررسی مؤلفه‌های «زمان»، «تعدد مراحل»، «هزینه‌های مرتبط» و «شفافیت و کنترل کیفیت ساخت» وضعیت ساخت‌و‌ساز را در مراحل «صدور پروانه»، «کنترل ساخت‌و‌ساز حین اجرا» و «اخذ پایان‌کارساختمانی» مورد ارزیابی قرار می‌دهد. روش کاری این مؤسسه به این شکل است که از هر کشوری، شهرهایی را که به لحاظ گستردگی جغرافیایی، جمعیتی و اهمیت اجتماعی و سیاسی واجد جایگاه ویژه‌ای هستند، به عنوان نمایدۀ تمامی شهرهای آن کشور انتخاب و نتیجه ارزیابی آن شهر را به کل کشور تعمیم می‌دهد. رتبۀ شهر تهران به نمایندگی از ایران در سال ۲۰۰۷ یعنی در ابتدای ورود این شاخص به فرایند ارزیابی موسسه، برابر «۱۶۷» بود.

با توجه به این مهم که مؤلفه‌های شاخص «اخذ مجوزهای ساخت‌و‌ساز» در حیطۀ اختیارات و وظایف شهرداری تهران است، مسئولیت جایگاه ایران در این رتبه‌بندی نیز برعهدۀ شهرداری تهران قرار دارد. شهرداری تهران در دورۀ پیش با شعار تحقق «شهرداری الکترونیک» برنامه و طرح‌های متنوع و بزرگی را برای «سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران» به عنوان متولی اصلی تحقق شهرداری الکترونیک تعریف کرد تا اهداف: تسریع و تسهیل خدمت‌رسانی به مردم، کاهش رفت آمد شهری، کاهش آلودگی هوا و مهمتر از همه کسب رضایت شهروندان از افزایش کیفیت خدمات شهرداری تهران با استفاده از فناوری اطلاعات محقق شوند. بی‌شک موفقیت سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات در انجام رسالت مذکور منجر به افزایش کمیت و کیفیت خدمات دیگر حوزه‌های شهرداری تهران شد و تمامی ارگان‌های شهرداری تهران با بهره‌مندی از بستری که سازمان فناوری اطلاعات در حوزه‌های شبکه، سخت‌افزار و نرم‌افزار برای ایشان فراهم کرده بود، موفق به ارائۀ خدمات مطلوب‌تری به شهروندان شدند. این مهم بر شاخص مورد اشاره در این یادداشت، یعنی شاخص «اخذ مجوزهای ساخت‌و‌ساز» نیز تأثیر بسیار مثبتی گذاشت. افزون بر اثرگذاری خودکار اقدامات سازمان فناوری اطلاعات در حوزۀ تحقق شهرداری الکترونیک، مدیرعامل محترم سازمان نیز توجه ویژه‌ای به جایگاه تهران و ایران در این گونه رتبه‌بندی‌ها داشتند و با تلاش و پیگیری‌های مستمر، موفق به ارتقاء جایگاه ایران در شاخص مذکور به رتبۀ شگفت‌انگیز «۲۵» در واپسین سال مسئولیت خود شدند. به عبارت دیگر پس از افزوده شدن شاخص مذکور به ارزیابی مؤسسه، هر سال رتبۀ تهران و ایران در جایگاه جهانی بالاتر رفت و در طی ۱۲ سال شاهد پیشرفتی شگفت‌انگیز بوده‌ایم. اما متأسفانه از سال ۲۰۱۹ که مدیریت شهری تغییر کرد، رتبۀ ایران در شاخص مذکور سیر نزولی یافت و در سال ۲۰۲۰ به عدد «۷۳» سقوط کرد.

همانطور که پیشتر ذکر شد، ارتقای رتبۀ ایران در جایگاه‌های جهانی، از جمله مطالبات و دغدغه‌های درصد بسیاری از ایرانیان است، ایرانیانی که به میهن‌شان ایران عشق می‌ورزند و آرزوی کسب افتخارات بیشتر و مهم‌تری را برای ایران‌شان دارند. این افتخارآفرینی برای ایران در حوزه‌ای محقق شده است که معیار اصلی آن سنجش کمیت و کیفیت خدمت‌رسانی به مردم است، یعنی دست‌یابی به رتبۀ 25 و سیر صعودی جایگاه ایران در این رتبه‌بندی جهانی حاکی از میزان موفقیت مدیران شهری در انجام وظیفۀ اصلی‌شان یعنی خدمت بهتر به شهروندان است.

پیرو وظیفه‌ای که نگارندۀ این یادداشت در ابتدای این نوشته با نیت زدودن فرهنگ نامهربانی و گسترش فرهنگ تشویق در کنار فرهنگ انتقادی در فضای جراید برای خویش تعریف کرد، این یادداشت با هدف تشویق و ارج نهادن به تلاش‌ها و موفقیت مسئول اصلی این افتخار جهانی، یعنی مدیرعامل وقت سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، به مهندس علی‌اصغر قائمی تقدیم می‌شود.