(از دیگران) سیستم جامع مدیریت زمین و استراتژی‌های توسعه
پروفسور عبّاس رجبی‌فرد، استاد و رییس مرکز تحقیقات اطّلاعات مکانی و مدیریت زمین دانشگاه ملبورن
- سیستم مدیریت زمین به عنوان یک زیرساخت در جامعه، امکان پیاده‌سازی سیاستگذاریهای مرتبط با زمین و استراتژی‌های توسعه را فراهم می‌نماید. پیشرفت‌های اخیر در دستیابی به سیستم مدیریت زمین امیدوارکننده است. جهانی‌سازی، فناوری‌های مکانی و توجه به بازارهای رسمی زمین به طور مؤثر و کارآمد در ایجاد زیرساخت و رسیدن به دانش لازم بهبود یافته‌اند.
نشریهٔ علمی‌آموزشی شهرنگار، مرداد ۱۳۹۴: امروزه روند سریع افزایش جمعیت و توسعهٔ شهرنشینی نگرش جوامع نسبت به مدیریت، کنترل و برنامه‌ریزی برای توسعهٔ زمین را تغییر داده است. مدیریت کارآمد زمین با توجه به خصوصیات غیر قابل تولید بودنش نقش به سزایی در توسعهٔ پایدار کشورها از سه نقطه‌نظر اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ایفا می‌کند. این نوع مدیریت در جوامع توسعه یافته امروزه تبدیل به فرآیندی پویا شامل «شناخت، ثبت و انتشار اطلاعات در رابطه با مالکیت، ارزش، کاربری و توسعهٔ زمین به منظور پیاده‌سازی سیاست‌های مرتبط با زمین و زمین‌داری» شده است. مدیریت زمین و زمین‌داری در بسیاری از جوامع به عنوان تأمین کنندهٔ نیازمندی‌های اساسی همچون امنیت اجتماعی و محلّی برای زندگی و کار قلمداد می‌گردد. در مقابل گسترش بی‌رویهٔ سکونت‌گاه‌های غیررسمی در بسیاری از نقاط دنیا گرایش کشورها به سمت مدیریت زمین با سیستم رسمی نیز افزایش چشمگیری داشته است.
سیستم مدیریت زمین به عنوان یک زیرساخت در جامعه، امکان پیاده‌سازی سیاستگذاریهای مرتبط با زمین و استراتژی‌های توسعه را فراهم می‌نماید. پیشرفت‌های اخیر در دستیابی به سیستم مدیریت زمین امیدوارکننده است. جهانی‌سازی، فناوری‌های مکانی و توجه به بازارهای رسمی زمین به طور مؤثر و کارآمد در ایجاد زیرساخت و رسیدن به دانش لازم بهبود یافته‌اند. بنابر مطالعات تحلیلی و کیفی بانک جهانی و ثبت املاک، نقش به سزایی در این مهم ایفا می‌کنند. همچنین تکامل نظریه‌ها و عملکرد مدیریت زمین در مورد نحوهٔ ایجاد زیرساخت‌های ضروری جهت تطابق با نیازهای محلی، ایده‌ها و فرآیندهای جدیدی را ترویج می‌کند. با این حال، مدیریت زمین از علم اندازه‌گیری زمین به فرآیند گستردهٔ ادارهٔ زمین گسترش یافته است. شایان ذکر است که هر کشوری دارای سیستم مدیریت زمین مختص به خود می‌باشد. در یک سیستم مدرن مدیریت، زمین شامل تمامی منابع و عوارض سطح زمین، سطوح بالا و پایین زمین (مانند ساختمان‌ها، تونل‌ها، پل‌ها و …) و همچنین حوزه‌های آبی می‌باشد. این فرآیند همچنین شامل یکسری عملیات اجرایی از جمله ثبت زمین، نقشه‌برداری کاداستر (کاداستر مالی، قانونی، زراعی و چندمنظوره) و توسعهٔ سیستم اطّلاعات زمین می‌باشد. بر این اساس، اطّلاعات حاصل در مورد زمین و عملکردهای مرتبط با آن از دارایی‌های اصلی دولت‌ها به منظور سیاستگذاریهای آگاهانه به‌شمار می‌رود.
بخش اعظم مدیریت زمین و زمین‌داری حول محورهای حقوقی و قوانین زمین و روابط بین آن‌ها بوده است. فنّاوری‌های نوین نیز منجر به ساده‌سازی دسترسی، ادغام، و استفاده از اطّلاعات مختلف مورد نیاز در این مدیریت گشته است. اجرای کارآمد این فنّاوری‌ها وابسته به برخورداری از زیرساخت‌های اطّلاعات مکانی (SDI) می‌باشد. ادغام اطّلاعات محیط‌های ساخته شده توسط بشر (ثبت شده در کاداستر) و عوارض طبیعی (نقشه‌های توپوگرافی) در چارچوب این زیرساخت‌ها از پیش شرط‌های اولیهٔ سیستم مدیریت زمین در راستای اهداف توسعهٔ پایدار می‌باشند. تا سال ۲۰۰۸، حتی کشورهای توسعه‌یافته توجه کمتری به مدیریت جامع زمین می‌کردند. پس از بحران اقتصادی جهانی در آن سال که یکی از دلایل اصلی آن، سیستم مدیریت زمین ناکارآمد در برخی کشورها بود، توجه دولت‌ها به اهمیت سیاستگذاریهای مالی و رهن املاک و همچنین نیاز به اطلاعات مکانی مناسب و بهنگام برای مدیریت زمین افزایش یافت. مورد فوق‌الذکر نمونه‌ای از اهمیت و نیاز به سیستم مدیریت زمین در دستیابی به توسعه پایدار می‌باشد. سیستم جامع مدیریت زمین، کشورهای دارای زیرساخت‌های مناسب (مانند زیرساخت اطلاعات مکانی) را قادر می‌سازد تا سیاست‌های مرتبط با زمین و ساز و کارهای مدیریت زمین را بهبود بخشند. چهار جزء اصلی زیر در طراحی یک سیستم ملی مدیریت زمین می‌بایستی در نظر گرفته شوند:
- الگوی مدیریت زمین با کلیه توابع آن
- فرآیندهای مشترک در مدیریت زمین (شامل خرید، فروش، رهن و …)
- ابزارها و روش‌های پیاده‌سازی
- نقش مدیریت زمین در پشتیبانی از توسعهٔ پایدار
الگوی مدیریت زمین می‌تواند توسط دولت‌ها برای طراحی، ساخت و پیاده‌سازی سیستم مدیریت زمین استفاده گردد. ایده اصلی، فرا رفتن از تهیه نقشه، کاداستر و ثبت زمین به سمت استفاده از مدیریت زمین به عنوان بستری برای رسیدن به توسعه پایدار است. این ایده نیازمند فرآیندی جامع و سازوکاری ترکیبی برای دستیابی یا کمک به دستیابی به چهار تابع مدیریت زمین شامل مالکیت زمین، ارزش زمین، کاربری زمین و توسعه زمین می‌باشد. یک الگوی مدیریت زمین کارآمد، لازم است که از توابع مدیریت سه‌بعدی زمین نیز به خوبی پشتیبانی نماید. بدین منظور پیشرفت سیستم مدیریت زمین همگام با پیشرفت فناوری و همچنین بهبود ساختارهای سازمانی فعلی، متناسب با نیازهای آتی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
مدیریت جامع زمین، کشورهای توسعه‌یافته را به سمت توسعه پایدار، سیاستگذاریهای بهینه، ایجاد بستر برای دولت الکترونیک، مدیریت دانش محور و همچنین کشورهای درحال توسعه را به سمت بهبود کشاورزی و تأمین خوراک، افزایش امنیت زمین و ایجاد بازار مؤثر زمین سوق می‌دهد. لیکن با توسعهٔ شهرنشینی و ارائهٔ مفهوم شهر هوشمند به عنوان یکی از اهداف توسعه پایدار، کشورهای درحال توسعه می‌توانند با بهره‌گیری از دانش و تجربه کشورهای پیشرو و با بومی‌سازی این دانش با سرعت و اطمینان بیشتری به این مهم دست پیدا کنند. همچنین باید توجه داشت که مدیریت زمین زمانی موفق خواهد شد که تمرکز اصلی آن بر ایجاد و بالا بردن ظرفیت و کارآیی در سازمان‌ها و جامعه باشد. این امر اهتمام تمام جامعه را می‌طلبد. ایجاد اعتماد متقابل در بین مردم و سازمان‌ها می‌تواند در پیشبرد الگوی مدیریت زمین نقش به سزایی داشته باشد. امید است با بهره‌گیری از سیستم جامع مدیریت زمین و دانش روز, شاهد پیشرفت و توسعهٔ مدیریت زمین و بهره‌گیری بیشتر از منابع در کشور عزیزمان باشیم.
